2012- 2013 eğitim ve öğretim yılında, Kadiköy’de bulunan dernekte (AKA-DER’de) otuz haftaboyunca Lazca ders verdim. Bu dersler, hiç bilmeyenler içindi. Her pazar günü ders

yaptım. Böylece 260 saatlik bu program ortaya çıktı. Sınıf ortamında ilk defa Lazca

ders veriyordum. Her ders için önceden, yazılı ve çizili ders materyallerini ellerimle

hazırladım ve derslere öyle girdim. Bu kitap, o ders materyallerinden oluşmuştur.

Öğrenciler bu kitaptan sınıf ortamında öğretmenlerinin rehberliğinde dersleri iyice

öğrenebilirler.

Üniteleri sınıfta öğretme konusunda, öğretmen arkadaşlara söyleyeceklerim

var. İlk olarak Lazca kelimelerin Türkçe anlamlarını vermek doğru bir yol değil. Önce

Lazca kelimelerin telâffuzunu öğretmek en iyisi. O sebeple de öğretmen arkadaşlar

öncelikle kelimelerin telâffuzunu vermeliler. Öğretmen, ilk olarak kelimelerin

telâffuzlarını, yazmaksızın, ağızdan kulağa duyurmalıdır. Öğretmen; kelimeleri

söylemeli, öğrenciler tekrar etmelidir. Telâffuzları öğrettikten sonra, bu yeterli olunca,

kelimelerin yazılış ve anlamlarını vermek gerekir. Ancak öncelikle Lazca kelimelerin

Türkçe anlamlarını öğrencilere bir solukta vermek de doğru değil. Bu tehlikelidir de.

Çünkü dil öğretmek, tercüme yapmak değildir. Öğretmen, tahtaya yazılan Lazca

kelimelerin anlamlarını çizimler yaparak vermeli. Böylece öğrenciler alfabe ve onunla

da tahtaya yazılmış kelimeleri hemen öğrenebileceklerdir. Örnek verelim; köpeğin

Lazca karşılığını tahtaya çizmek kolaydır. Fakat gülünç veya ağlamanın karşılığı

resimle verilemez. O zaman, öğretmen arkadaş bunun gibi kelimelerin anlamlarını

mimik veya vücut diliyle vermelidir. Kelimeleri, soruları ve cevapları sayısız kere

tekrarlamak gerekir. Öğrenciler bunları hem sıralarından hem de tahtadan sayısız

kere tekrarlamalıdır. Bu tekrarlar, öğrenci için dil öğreniminde en önemli yöntemdir.

Başta bunu iyi bilelim!

Bilirsiniz; dil öğrenmek, yalnızca gramer öğrenmek de değildir. Fiiller ve

çekimlerini öğretmek ve yazdırmak değil de, günlük hayatta en çok konuşulan kelime

ve fiilleri ve onların kullanımını öğretmek ve yazdırmak en doğru yoldur. Başlangıçta

öğrenciye verilen gramer kuralları kalıcı olmaz.

Yukarıda önerdiğim gibi yapmakla, öğrenciler dersi daha iyi anlayabilirler. O zaman da gramer kurallarını anlamak isteyen öğrenciler akıllarına takılan soruları sorabilirler. Derslerde, öğrencilerin öğrenmek istediklerini ve onlara günlük hayatta gereken gramer kurallarını öğretmek faydalı bir yoldur. Dil, öğrencilerin duyması, konuşması ve kullanmasıyla öğrenilir.

Dil; öncelikle ve yalnızca gramer öğrenmek değildir.

Ben, bu kitaptaki dersleri öğrencilerime verirken, yukarıda dediğim gibi yaptım.

Derslerde Türkçe konuşmadım. İlk olarak Lazca kelimelerin karşılıklarını Türkçe

olarak vermedim. Lazca kelimelerin karşılıklarını farklı renkteki tebeşirleri kullanıp

tahtaya resimler çizerek verdim. Bazı kelime ve mastarları da resimlerle değil de

mimikler veya vücut diliyle vermek zorundaydım. Sonuç başarılıydı. Derslerde

kullandığım bütün diyalogları, metinleri ve resimleri de öğrencilerin durumlarına göre

hazırladım.

Bu kitaptaki dersler başlangıç düzeyinde bilgi veriyor. Bu bilgileri güzelce

öğrenecek olan öğrenci günlük hayatta ona yetecek kadarıyla bu dili anlayabilir ve

konuşabilir. Sanırım bu kitap başlangıç dersleri için oldukça yeterlidir. Ne var ki,

öğrenciler ve öğretmen arkadaşlar sınıf ortamında durmadan güzelce çalışmalıdırlar,

konuşmalıdırlar.

Ne yazık ki, şu anda görsel ve işitsel materyallerimiz yok. Herkes biliyor ki, bu

dil dört bin yaşında. Sizler de görüyorsunuz ki, bu kitap çok küçük. Büyük denizlerin

küçücük damlası gibi. Ben şimdilik ancak bu çalışmayı yapabildim. Fedakâr öğretmen

arkadaşlar, bu kitapla öğrencilerine öğretmenin çeşitli yöntemlerini bulabilecekler.

Bunu biliyorum.

Şöyle bitirelim: Günümüzde en büyük düşmanımız cahilliktir. O sebeple söz

uçar yazı kalır. Yazmayı bilelim de küçük bir kömür parçasıyla yazalım! (24 VII2013)

(Önerilen okumalar: Ali İhsan Aksamaz, “Birinci Basamak Lazca Dersleri Kursunu Tamamladık”, 12 V 2013, yusufbulut.com, sonhaber.ch, circassiancenter.com.tr; “İlk Lazca ders kitabı yayınlandı”, 04 XI 2013, demokrathaber.org; “İlk Lazca ders kitabı yayınlandı”, 1 XII 2013,  jinepsgazetesi.com; “Lazca ders kitabı/ MEB Lazca için ders kitabı hazırlandı”, 10 XI 2013, cumhuriyet.com.tr; “Lazca için ders kitabı hazır”, 11 XI 2013, hurriyet.com.tr; “Lazca ders kitabı hazırlandı”, 11 X 2013, risalehaber.com;Semra Çelebi, “Anadolu Kültürü Kadıköy’de yaşıyor, 1 XI 2012, gazetekadikoy.com. tr)

(Kaynak:  Ali İhsan Aksamaz, “Laz Dili Temel Dersleri, 2. Baskı,  Belge Yayınları, İstanbul, 2016)

+

2012- 2013 gamantana do dogurobaşiʒ̆anas, Kadik̆oisgeladgineriderneğiseçidovitdolonisLazuridersepekomepçi. Am dersepeLazuriçkarna var uçkinanpe şeni rt̆u. K̆artamjaçxas dersi dop̆i. Aşopete aya dersepetenjuroşdosumneçisaat̆onip̆rogramamjoraşiteşakogamaxtu.

Man Lazuridersepesinifis sifte mepçapt̆i. K̆arta dersi şeni ʒ̆oxlendoç̆areli do ğarelimat̆erialepedopxazirixepeçkimiten do dersepeşaeşokamapti. Am supara am mat̆erialepeşenʒ̆ipxineri ren. Mamgurepes am suparaşenmamgurapaleşigoʒ̆oncğonobatendersepek̆aixeşaagurenan.

K̆ortapemeçamuşioras, mamgurapalepe şeni manotkvaluşimutxanepekomiğun. Ʒ̆oxleLazurizit̆apeşiTurkulioxoʒ̆onapameçamupelaperi do morgaponi

va ren. Ʒ̆oxleLazurizit̆apeşitelafuzimeçamuirişen beciti dulya ren. Emuşenitimamgurapalepeʒ̆oxlezit̆apeşitelafuzimeçamuşirenan. Mamgurapale ipti

zit̆apeşitelafuzip̆icişenqucisognapuşi ren, uç̆aruten. Mamgurapalezit̆apeotkvaluşi do mamgurepetimejatkvaluşirenan. Telafuzişimeçamuşk̆ule, eya

dobağineiqvasşi, zit̆apeşioç̆aru do oxoʒ̆onapameçamudvaç̆irs. Mara Lazurizit̆apeşiTurkulioxoʒ̆onapamamgurepesarşvacisʒ̆oxlemeçamumtiniva

ren. Hemitioşkurinoniti ren. Nenaogurutercumeoxvenuva ren do emuşeni.

Mamgurapaledapasç̆areli am Lazurizit̆apeşioxoʒ̆onapaosuretutenmeçamuşi ren. Aşotenmamgurepesalboniedoemutentidapasç̆arelizit̆apeemedeniagurasunonan. Noʒ̆irenimekçat; coğorişiLazurioxoʒ̆onapaosuretuperpu ren. Mara ožiƷinonivarnamgaraşioxoʒ̆anapaosuretutenvaniçinen. Hemindrostimamgurapaleemusterizit̆apeşioxoʒ̆onapamimik̆urivarnaxuralurinenatenmeçamuşi ren. Zit̆ape, k̆itxalape do nenaşgektirapeşiuk̆oroƷxu fara mejatkvalu

dvaç̆irs. Mamgureantepehemigelaxunonimuşişenhemitidapaşenuk̆oroƷxufaratenmejatkvaluşi ren. Am mejatkvalupemamgurepe şeni irişen beciti gza ren

nenadogurus. Ʒ̆oxle aya k̆aixeşamiçkit̆an!

Nenaoguruxvala grameri ogurutiva ren. Ti- skanişiguri şeni, naginon steri masdarepe do entepeşioxmaruoguru do oç̆arapuvardodğaluriskidalasirişenğarğalerizit̆ape do masdarepe do entepeşioxmaruoguru do entepeoç̆arapuirişenpelaperi do morgaponi ren. Geç̆k̆alasgramat̆ik̆ulinirupeoguruk̆aiva ren. Jile nagiʒ̆vit steri oxvenute, mamgurepes dersi k̆aixeşaoxvaʒ̆onenan.

Edoaşopetengramat̆ik̆ulinirupe şeni entepesmamgurapalesk̆itxalapetiak̆itxasunonan. Dersepes, entepesogurunaunonan do entepesdğaluriskidalasnadvaç̆irnangramat̆ik̆ulinirupemamgurepesoguruirişenpelaperigza ren.

Nenamamgurepeşiognu, oğarğalu do oxmaruteniguren. Nenaʒ̆oxle do xvala grameri oguruva ren.

Man am suparaşidersepesinifismamgurepesnamepçap̆t̆ioras, jile nagiʒ̆vit steri dop̆i. DersepesTurkulovabğarğali. Lazurizit̆apeşiTurkulioxoʒ̆onapa

siftevamepçi. Mara Lazurizit̆apeşioxoʒ̆onapadapasçkvadoçkvaperonikvamç̆arupetendobğari. Namtinizit̆ape do masdarepetiosuretutenvardomimik̆urivarnaxuralurinenatenmeçamuşivort̆i. Çodinagecginerirt̆u. Dersepesnavixmarimteliok̆otkvala do noç̆arepemamgurepeşiçkinapatendopxaziri.

Am suparaşidersepekgeç̆k̆apuliçkinapameçaps. Edo aya çkinapamskvaşanaigurasunonmamgurestindğaluriskidalasemusnadubağunk̆onariten aya nenaoxvaʒ̆onen do ağarğalen. Çkimitoliten, aya supara geç̆k̆apulidersepe şeni eptodobağine ren. Mara mamgurepe do mamgurapalepesinifisudodginuşurdoguritenoçalişuşi, oğarğaluşirenan.

Miçkin, didigurişç̆vini ren, oʒ̆iramuşi do ognapuşimat̆erialepeandğanerindğasvamiğunan. Çkinaperi iris uçkin, am nenaotxovitoşʒ̆aneri ren. Tkvantižiropt, am supara ç̆iç̆it̆a ren. Didizoğapeşiç̆iç̆it̆aʒ̆apa steri. Andğanerindğasman aya maxvenu. Didşuronimamgurapalepes aya suparatenmamgurepemutepeşisoguruşiçkvadoçkvagzalepeažirenan, aya miçkin.

Eşovoçodina: Andğanerindğasugurapobairişendidimt̆eriçkiniren.Emuşenitinenaputxunç̆aradoskidun. Oç̆arugiçkit̆an do noşkeritennç̆arit! (24 XƷala 2013)

+

2012- 2013 გამანთანადოდოგურობაშიწანას, ქადიკოისგელადგინერიდერნეღისეჩიდოვითდოლონისლაზურიდერსეფექომეფჩი. ამდერსეფელაზურიჩქარნავარუჩქინანფეშენირტუ. კართამჟაჩხასდერსიდოპი. აშოფეთეაჲადერსეფეთენჟუროშდოსუმნეჩისაატონიპროგრამამჟორაშითეშაქოგამახთუ.

მანლაზურიდერსეფესინიჶისსიჶთემეფჩაფტი. კართადერსიშენიწოხლენდოჭარელიდოღარელიმატერიალეფედოფხაზირიხეფეჩქიმითენდოდერსეფეშაეშოქამაფთი. ამსუფარაამმატერიალეფეშენწიფხინერირენ. მამგურეფესამსუფარაშენმამგურაფალეშიგოწონჯღონობათენდერსეფეკაიხეშააგურენან.

კორთაფემეჩამუშიორას, მამგურაფალეფეშენიმანოთქვალუშიმუთხანეფექომიღუნ. წოხლელაზურიზიტაფეშითურქულიოხოწონაფამეჩამუფელაფერიდომორგაფონივარენ. წოხლელაზურიზიტაფეშითელაჶუზიმეჩამუირიშენბეჯითიდულჲარენ. ემუშენითიმამგურაფალეფეწოხლეზიტაფეშითელაჶუზიმეჩამუშირენან. მამგურაფალეიფთი

ზიტაფეშითელაჶუზიპიჯიშენყუჯისოგნაფუშირენ, უჭარუთენ. მამგურაფალეზიტაფეოთქვალუშიდომამგურეფეთიმეჟათქვალუშირენან. თელაჶუზიშიმეჩამუშკულე, ეჲადობაღინეიყვასში, ზიტაფეშიოჭარუდოოხოწონაფამეჩამუდვაჭირს. მარალაზურიზიტაფეშითურქულიოხოწონაფამამგურეფესარშვაჯისწოხლემეჩამუმთინივარენ. ჰემითიოშქურინონითირენ. ნენაოგურუთერჯუმეოხვენუვარენდოემუშენი.

მამგურაფალედაფასჭარელიამლაზურიზიტაფეშიოხოწონაფაოსურეთუთენმეჩამუშირენ. აშოთენმამგურეფესალბონიედოემუთენთიდაფასჭარელიზიტაფეემედენიაგურასუნონან. ნოწირენიმექჩათ; ჯოღორიშილაზურიოხოწონაფაოსურეთუფერფურენ. მარაოძიƷინონივარნამგარაშიოხოწანაფაოსურეთუთენვანიჩინენ. ჰემინდროსთიმამგურაფალეემუსთერიზიტაფეშიოხოწონაფამიმიკურივარნახურალურინენათენმეჩამუშირენ. ზიტაფე, კითხალაფედონენაშგექთირაფეშიუკოროƷხუჶარამეჟათქვალუ

დვაჭირს. მამგურეანთეფეჰემიგელახუნონიმუშიშენჰემითიდაფაშენუკოროƷხუჶარათენმეჟათქვალუშირენ. ამმეჟათქვალუფემამგურეფეშენიირიშენბეჯითიგზარენნენადოგურუს. წოხლეაჲაკაიხეშამიჩქიტან!

ნენაოგურუხვალაგრამერიოგურუთივარენ. თი- სქანიშიგურიშენი, ნაგინონსთერიმასდარეფედოენთეფეშიოხმარუოგურუდოოჭარაფუვარდოდღალურისქიდალასირიშენღარღალერიზიტაფედომასდარეფედოენთეფეშიოხმარუოგურუდოენთეფეოჭარაფუირიშენფელაფერიდომორგაფონირენ. გეჭკალასგრამატიკულინირუფეოგურუკაივარენ. ჟილენაგიწვითსთერიოხვენუთე, მამგურეფესდერსიკაიხეშაოხვაწონენან.

ედოაშოფეთენგრამატიკულინირუფეშენიენთეფესმამგურაფალესკითხალაფეთიაკითხასუნონან. დერსეფეს, ენთეფესოგურუნაუნონანდოენთეფესდღალურისქიდალასნადვაჭირნანგრამატიკულინირუფემამგურეფესოგურუირიშენფელაფერიგზარენ.

ნენამამგურეფეშიოგნუ, ოღარღალუდოოხმარუთენიგურენ. ნენაწოხლედოხვალაგრამერიოგურუვარენ.

მანამსუფარაშიდერსეფესინიჶისმამგურეფესნამეფჩაპტიორას, ჟილენაგიწვითსთერიდოპი. დერსეფესთურქულოვაბღარღალი. ლაზურიზიტაფეშითურქულიოხოწონაფასიჶთევამეფჩი. მარალაზურიზიტაფეშიოხოწონაფადაფასჩქვადოჩქვაფერონიქვამჭარუფეთენდობღარი. ნამთინიზიტაფედომასდარეფეთიოსურეთუთენვარდომიმიკურივარნახურალურინენათენმეჩამუშივორტი. ჩოდინაგეჯგინერირტუ. დერსეფესნავიხმარიმთელიოკოთქვალადონოჭარეფემამგურეფეშიჩქინაფათენდოფხაზირი.

ამსუფარაშიდერსეფექგეჭკაფულიჩქინაფამეჩაფს. ედოაჲაჩქინაფამსქვაშანაიგურასუნონმამგურესთინდღალურისქიდალასემუსნადუბაღუნკონარითენაჲანენაოხვაწონენდოაღარღალენ. ჩქიმითოლითენ, აჲასუფარაგეჭკაფულიდერსეფეშენიეფთოდობაღინერენ. მარამამგურეფედომამგურაფალეფესინიჶისუდოდგინუშურდოგურითენოჩალიშუში, ოღარღალუშირენან.

მიჩქინ, დიდიგურიშჭვინირენ, ოწირამუშიდოოგნაფუშიმატერიალეფეანდღანერინდღასვამიღუნან. ჩქინაფერიირისუჩქინ, ამნენაოთხოვითოშწანერირენ. თქვანთიძიროფთ, ამსუფარაჭიჭიტარენ. დიდიზოღაფეშიჭიჭიტაწაფასთერი. ანდღანერინდღასმანაჲამახვენუ. დიდშურონიმამგურაფალეფესაჲასუფარათენმამგურეფემუთეფეშისოგურუშიჩქვადოჩქვაგზალეფეაძირენან, აჲამიჩქინ.

ეშოვოჩოდინა: ანდღანერინდღასუგურაფობაირიშენდიდიმტერიჩქინირენ.ემუშენითინენაფუთხუნჭარადოსქიდუნ. ოჭარუგიჩქიტანდონოშქერითენნჭარით! (24 ხცალა 2013)

https://www.kitapyurdu.com/kitap/laz-dili-temel-dersleri/385230.html