1) Elma bahçe Köyü: Bilecik ilçesine bağlı bir Abaza Aşuwa köyüdür,

Bu köy halkının göç ettiği yer bugün Rusya hudutları içinde bulunan Adler havalimanının üst tarafında oturan Abaza (Aşuwa)  kökenli ailelerden gelmektedir. Köyün kurucu ailesi Psuxu ailesidir.

Elma bahçe köyü Bilecik iline 24 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Köyde Abaza ailesi kalmamıştır. Köyün kurucu ailelerine mensup ve şu anda Bilecik ilinde yaşayan Psxu Davut Bey ile, Thaytsuh Mikhail ve ben bizzat görüştük. Bilecik ilinin saygın insanlarından biri… Bu köyde daha önceden: Axa =Axba (Аха=Ахба), Bağba=Bağ (Багъ), Baroka (Барокъвa), Başa (Баща), Xuraspa(Хураспа), Dufa (Дуфа), Kodzba (К1вадзба), Pısa (П1ыса), Psxu (Псху) aileleri (sülaleleri) yaşamakta idi. Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi bu köyde hiçbir Abaza kalmamıştır

2) Hasandere Köyü: Bilecik iline bağlı olup ilçeye 28 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Bu köye Thaytsuh Mikhail ile birlikte gittik. Abazaca bilen bir kadın bulduk. Bu kadın köy hakkında bilgi verdi. Bu kadının çocuklarının bir kısmı Abhazya’ya göç etmiş. Bu kişinin verdiği bilgilere göre köy halkından olan sülaleler: (Bunların da çoğu dışarıda yaşamakta) Amıçba (Амычба), Aşboka (Ашвбокъва),  Xakuç (Хак1выч)- Paştaw (Паштау), Baş (Баш), Baştar (Баштар ).

Köy halkının geçimi tarım ve hayvancılığa dayalı olup köy nüfusu yaklaşık 30 kişidir

3) Künçeğiz Köyü: Merkez Bilecik iline bağlı olup ilçeye 24 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza (Aşuwa) köyüdür. Elmabahçe-Hasandere ve Künçeğiz köylerini daha önce de belirtmiştik. Bu üç köy Adler hava limanının üst tarafının kuzey kısmındaki Abaza yerleşim bölgesinden 1842-45 yılları arasında Adapazarı iline, anlattığımız Loh köyleri ile birlikte göç ettikleri kanısındayız. Türkiye e ilk göç eden Abaza köylerindendir.

Köyün kurucu aileri: Bağ (Багъ), Bşuk (Бшукъ), Baroko (Барокъвa), Pasar (Пасар), Psxu (Псху ), Xiba (Хиба ), Ekba (Екьба), Xuxa (Хухва), Adeyba=Yeğba (Адейба=йаг1ба).

Köy halkının geçim kaynağı genel olarak tarım ve hayvancılıktır. Köyde yaklaşık 100 kişi yaşamaktadır. Bu köy halkından olan Bağ-Bağba BAHADIR, Abhazya Kurtuluş Savaşı’na katılmış, kahramanlıklar göstermiş ve şehit olmuştur. Allah ruhuna huzur ve sükûn versin mekânı cennet olsun.

4) Kovalca Köyü=Biberkıt: Bilecik iline 41 Kilometre bağlı olduğu Bozöyük ilçesine 7 kl. Metre uzaklıkta bulunan bir Abaza (Aşuwa) köyüdür. Bu köy daha önceden Karaçay-Çerkesk ve Türkiye de bulunan BİBERT KITLAR bölümünde yazmıştım.

Köyün kurucu aileleri: Karaşey (къаращей)- Kablah (къаблах1),- Tebuş (тебуш), Şarmet (шармат), Duğ (дуг1в), Ağu (Aг1ву), Bekbulat (бекьбулат), Albot (Албот1), Kam (к1ам), Çupa (чупа), Dal (дал) Bıc (быджь) Meker (мекьер), Talustan (талустан), Kılıç (къылыч), Daş (даш), Bala (бала), Bibard (бибард), Karden (къардан), Şoğur (шог1вур), Haceney (х1адженей), Agır (Агыр), Şererif (щерериф), Nır (ныр), Tabis (табис), Çegerya (чегерйа) Mamuh (мамух1в), Akayba (Акайба).Kovalca köyünde Abaza aile kalmamıştır. Dışarıda yaşayanların sayısı 300 kişidir.

Not: Bir zamanlar bakanlık yapmış olan AZİZ MEKER bu köydendir.

BAĞ BAHADIR ÖZBAĞ

1967 senesinde Eskişehir’de doğdu. Efkan, Vedat ve Zafer gibi Türkiye’den giden ilk grupta olan Bahadır, savaşta büyük başarılar gösterdi. Fedakârlığı ve cesaretiyle büyük saygı duyulan bir isimdi. Kozba Vedat’ın şehit düştüğü çarpışmada çok ağır yaralanan şehidimiz, aylarca tedavi gördü ve 20 Eylül 1993’de Sohum’a düzenlenen son saldırıda şehit düştü. “Bazukacı” lakaplı Abağba Bahadır’ın mezarı Gudauta’dadır. Şehit Bahadır’ın Ölmeden Önceki Sözleri;

"Ben Eskişehir`den Abagba Bahadir, Apsuwa'yım. Dünyaya Apsuwa olarak, Abaza olarak geldim. Vatanım faşist işgalci Gürcü güçleri tarafından işgal edilince üzerime vazife sayıp vatanımı savunmak için hemen buraya geldim. Burası bizim anavatanımız, ata vatanimiz…

Ben Devlet dairesinde çalışıyordum güzel bir geleceğim vardı 4 milyon maaş alıyordum. Diğer arkadaşlarımın da işi gücü vardı. Türkiye’de kalsaydık burada ölmezdik, sakat kalan arkadaşımız olmazdı, işimizle geçinirdik, akşamları kahvemizde okeyimizi oynardık, sabah işe giderdik bir de güzel bir kız bulup evlenirdik, bu imkânlarımız vardı ama içimiz rahat etmedi. Buraya gelen insanlar kendilerini buranın bu toprağın bir ferdi kabul ettiler o yüzden geldiler. Şu unutulmamalıdır ki, faşizm her zaman hüsrana uğramıştır. Gürcü faşizminin sonu da hüsran olacaktır. Burası anavatanımızdır halkımızın kaderini kendimiz belirleyeceğiz.''

Siz ki bilirdiniz o kır çiçeklerini

Özgürlük renginde sevgiye açarlar

Hangi rüzgar dağıtırsa dağıtsın

Düştükleri yerde yeniden çoğalırlar

Sabrın çiçeklerini açtığı yerde

Asla kapanmaz yaşanan defter

Çünkü tarihin en güzel yerinde

Son sözü hep direnenler söyler!.

Ruhu şad olsun...

NOT1: Abağba Bahadır ile ilgili yazı Abhaz Derneği’nin sitesinden alınmıştır.

NOT2:Her ne kadar Bilecik ilçesine bağlı Elmabahçe-Hasandere ve Künçeğiz köylerinin göç tarihi olarak 1842 ve1845 yıllarını belirtmiş isek de bu tarih 1858-59 tarihleri olarak da değişebilir. Bir gün gelecek bu gerçek tarihleri de tam olarak öğreneceğiz.

NOT3:Yazdıklarımız yüzde yüz doğrudur iddiasında değiliz. Yanlışlıklarımız olabilir mühim olan köklerimizi aramak ve gerçeğe ulaşmaktır. Bu nedenle her zaman bilgi alış verişine hazırız. Sevgi ve saygılarımla…            

Kopsirgen Orhan Baran