Döğüşbelen “Hikayesi”

Özen Atsanba

Muğla Döğüşbelen

Döğüşbelen Muğla Köyceğiz İlçesine bağlı doğa harikası bir beldemiz.  Son derecede bakımlı, modern, narenciye bahçeleri içerisinde şirin bir Apsuva köyü.  

1828-1829 yıllarında yaşanan savaş sonrası evlerini ve yurtlarını terk ederek Balkanlar ve Anadolu'ya göç etmek zorunda kalan Müslüman topluluklardan biri de Abazalar.  Bunlardan bazıları deniz yoluyla önce Samsun'a çıkmışlar sonra Düzce ve Balıkesir bölgelerine gönderilmişler. Bazıları da Muğla'nın Köyceğiz bölgesinde, Döğüşbelen ve Dalaman'a yerleştirilmişler. Daha sonra bu gruplar birleşerek Döğüşbelen'i yurt edinmişler. (1865-1868)

Abazaların bölgeye gelişlerinden sonra, Tavaslı Mütesellim Hamza bey ile Abazalar arasında, Tespihli Tepe denilen yerde, “ ikinci değirmen yapımı” anlaşmazlıklara sebep olmuş çıkan tartışmalar nedeniyle bu köye Döğüşbelen adı verilmiş. O tarihden sonra bölgede hiç bir olay yaşanmamış hatta 1935 tarihinde köye gelip yerleşen Tavas Yörükleri ile de farklı kültürlere sahip olmalarına rağmen örnek bir yaşam oluşturmuşlar.

Agumaa Necdet Akoğlu’nun sosyal medya üzerinden canlı olarak da yayımladığı videosundan da görüleceği üzere köy sakinlerinden Sayın Asabua Feridun ile Köyün öncesi ve sonrası hakkında bilgilendirildik. Tabi bizi evinde ağırlayan Abhaz Mutfağının eşsiz lezzetlerinin sergilendiği sofrasına davet eden Yaşba Barbaros ve kıymetli anneleri Hurxmalıpha Maşır Hanım da kendilerini ve köylerini anlattılar.

''Dedelerimiz Sohum doğumlu, dilimizi babalarımız biliyordu ama bizler öğrenemedik. Bize genel olarak Çerkez diyorlar ama biz Apsuvayız.  Döğüşbelen'e gelirken yoğun olan nüfusumuz zamanla azalarak günümüzde 70 haneye düştük. O günün şartlarında askere gidip dönmeyenler, seferberlik, hastalıklar derken azaldık.  Önce Dalaman civarına yerleştiklerini daha sonra yerleşim alanlarının sulak ve sazlık olması nedeniyle sivrisinek yüzünden hastalıklara yakalanmış Dalaman bölgesini terk etmek zorunda kalmışlar.

Günümüzde köyde Apsuva olarak 70 hane var. Ahba, Akaraç, Avrısa, Ayrınaa (Ayrınba), Bağüden, Barçın, Bedia, Galdıma, Gırcın, Hurhmal, Kabba, Müfidaa, Nevey, Sabua, Tsarguş ve Yaşba . Aileleri yaşamlarını sürdürürken Bütba ve Hötüş sülalesi maalesef artık köyde yaşamıyor. Günümüzde köy nüfusu Apsuvalar da dâhil olmak üzere 1500 kişi. 70 hane olan Apsuvaların nüfusu da 300 kişi.

Sohbetimiz sırasında “Asimilasyona en ağır şekilde maruz kalmanızı hangi sebebe bağlıyorsunuz? Diye sorduğum Sayın Asabua Feridun’un cevabı hayli düşündürücü idi. “ Bizler aynı köyde yaşayan farklı sülaleler olmamıza rağmen kardeşiz. Yakın çevremizde de bizim insanımızdan kimse yoktu. Dolayısı ile kızlarımızı yerli halka verdik, erkeklerimizi de onlarla evlendirdik. Böylece en hızlı bir şekilde yok olmaya gittik. Aynı köyden evlilik yapmamakla doğrumu, yanlış mı yaptık? Hala cevabını bulamadım. Ancak gerçek olan şu: hızlı bir şekilde asimile olduk. “

Öncelikle çevrelerinde Apsuva Kültürünün hâkim olması nedeniyle ne bir kavga nede hırsızlık olayları görülmüş. Evlerinin kapıları anahtarsız bir yaşam sürmekteler. Köyde okuma yazma oranı yüzde yüz. Dil tamamen tükenmekle birlikte biraz zorlama ile (Ekmek, Su, gel, git gibi basit ) kelimeleri kullanıyorlar.

Köy mezarlığı geçmişi ve geleceği aydınlatıyor.

Yaşba Barbaros kardeşimizden köy mezarlığını ziyaret etmek istediğimizi söylediğimizde hemen önümüze düşüp bize mihmandarlık ederek nerede ise anıt mezarlık olabilecek bir mekâna götürdü. Osmanlıya göç eden atalarının önemli bir kısmı bu mezarlıkta istirahat ediyorlar. Allah mekânlarını cennet etsin.

Çerkes Cemil Efe (Butba Cemil Kocaefe)

1881 Köyceğiz Özbaşı doğumlu olup Abhazya’nın Dal bölgesinden çıkan Butba sülalesinden Butba Ali’nin oğludur. Anne tarafı Kabıpha’dır. Osmanlı ordusunda görevlerde bulunmuş  ( 2.Abdülhamit’in Selanik’te sürgünde muhafız kıtalığı, 1. Dünya Savaşında Galiçya cephesi) olup kurtuluş savaşı zamanında Köyceğiz de Kuvay-i Milliye hareketine katılıp kendi arkadaşları ile birlikte Demirci Mehmet efenin öncülüğündeki Aydın cephesinde görev yapmış, Konya isyanın bastırmasına katılmıştır. Savaştan sonra ölünceye kadar Döğüşbelen de yaşamış 1957 yılında vefat etmiştir.

Halkımla gurur duyuyorum.

NOT: Döğüşbelen ziyaretimiz planlı bir ziyaret değil idi. Agumaa Necdet Akoğlu’nun bir iş nedeniyle Fethiye ya gitmesi gerekiyordu. Sağlık problemleri yüzünden kendisine eşlik etmemi istemesiyle birlikte İstanbul’dan Ankara’ya geçmiş orada çok değerli büyüğümüz Bıc-ra Saim Tuç ağabeyimizi ziyaret etmiştik. Fethiye ye gidip işimizi hallettikten sonra sürekli adını duyduğumuz ama bir kez bile gidemediğimiz DÖĞÜŞBELEN e geçme teklifime tereddütsüz kabul eden Agumaa Necdet Akoğlu kardeşimle birlikte sosyal medya üzerinden irtibatlı olduğumuz çok değerli yeğenim, kardeşim Yaşba Barbaros Aydoğan ile iletişime geçerek bir araya geldik. Evini, köyünü, sofrasını bize açan bu güzel kardeşime ve ailesine sonsuz teşekkür eder, sağlık sıhhat ve afiyet dilerim.

Özen Atsanba